ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚΗ ΡΥΠΑΝΣΗ - ΣΩΜΑΤΙΔΙΑ Particulate Matter(PM)
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (W.H.O) δίνει το παρακάτω ορισμό για την ατμοσφαιρική ρύπανση "Η ατμοσφαιρική ρύπανση είναι η ύπαρξη στην ατμόσφαιρα ουσιών για τέτοιο χρονικό διάστημα και σε τέτοια συγκέντρωση, ώστε να προκαλούνται δυσμενείς επιπτώσεις στους ζωντανούς οργανισμούς (άνθρωπο, ζώα, φυτά) και τις υλικές κατασκευές".
Τα αιωρούμενα σωματίδια (Particulate Matter, PM) είναι μικρού μεγέθους στερεά ή υγρά αιωρήματα (Εικόνα 1) που βρίσκονται διασκορπισμένα στην ατμόσφαιρα. Πρόκειται για έναν πολύπλοκο ρύπο με μεγάλη ποικιλία σε σχήμα, μέγεθος και σύσταση που έχει αρνητική επίδραση τόσο στο περιβάλλον όσο και στην ανθρώπινη υγεία.
Τα αερολύματα με μικρή διάμετρο (PM2.5 για διάμετρο μικρότερη από 2.5μm) αλλά και με πολύ μικρή διάμετρο ( PM1 για διάμετρο μικρότερη από 1 μm) θεωρούνται
ως τα πλέον επικίνδυνα για τον άνθρωπο λόγω της βαθύτερης διείσδυσης και εναπόθεσης στο ανθρώπινο σώμα. Φυσικά, δεν μπορούμε να αγνοήσουμε την επίδραση των σωματιδίων μεγαλύτερης διαμέτρου (έως 10μm, τα PM10). Στην Ελλάδα, η στροφή που παρατηρείται τα τελευταία χρόνια προς την καύση ξύλου βιομάζας για οικιακή θέρμανση (χρήση τζακιών, καυστήρων pellet κ.α.) οδηγεί σε σημαντικά αυξημένες συγκεντρώσεις των αιωρούμενων σωματιδίων τόσο σε αστικές όσο και σε υπαίθριες περιοχές κατά τους χειμερινούς μήνες. Επίσης, οι τιμές τους παρουσιάζουν σημαντικές διαφορές από περιοχή σε περιοχή και εξαρτώνται από την ώρα της ημέρας και τις μετεωρολογικές συνθήκες.
Περιστατικά ρύπανσης είναι πιθανότερο να συμβούν σε συνθήκες θερμοκρασιακής αναστροφής (είναι το φαινόμενο κατά το οποίο η θερμοκρασία του αέρα αυξάνεται τοπικά με το ύψος αντί να μειώνεται, όπως κανονικά συμβαίνει) (Εικόνα 2).
Κατά τη διάρκεια εκτεταμένων περιόδων υψηλής πίεσης τους χειμερινούς μήνες, η ηλιακή ακτινοβολία φτάνει στο έδαφος, το οποίο και θερμαίνει. Τη νύχτα, η απουσία νεφοκάλυψης έχει ως αποτέλεσμα το έδαφος να χάνει θερμότητα με ταχείς ρυθμούς και ο αέρας που έρχεται σε επαφή με το έδαφος να ψύχεται. Ο θερμότερος αέρας ανυψώνεται (θερμοκρασιακή αναστροφή) και ενεργεί σαν καπάκι, παγιδεύοντας τον ψυχρότερο αέρα κοντά στο έδαφος. Η ρύπανση, συμπεριλαμβανομένης εκείνης που προέρχεται από την οδική κυκλοφορία παγιδεύεται επίσης, με αποτέλεσμα το στρώμα του αέρα που βρίσκεται εγγύτερα στο έδαφος να μολύνεται όλο και περισσότερο. Αυτό συνεχίζεται έως ότου μεταβληθούν οι ισχύουσες μετεωρολογικές συνθήκες.
Πρωτογενείς πηγές σωματιδίων
Οχήματα, διάθεση αστικών απορριμμάτων, κεντρικές θερμάνσεις, βιομηχανίες(Ανθρωπογενείς πηγές)
Επαναιώρηση σκόνης, θαλάσσια αερολύματα, μεταφορά σωματιδίων σε μεγάλες αποστάσεις(αφρικανική σκόνη), ηφαιστειακή δραστηριότητα, φυσικές πυρκαγιές(Φυσικές πηγές).
Όρια ατμοσφαιρικής ρύπανσης
Στη χώρα μας ισχύουν νομοθετημένα όρια και στόχοι για τα αιωρούμενα σωματίδια PM10 και PM2.5, σύμφωνα με αυτά που έχουν καθιερωθεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Τα όρια ή οι στόχοι αυτοί αναφέρονται τόσο στην προστασία της ανθρώπινης υγείας όσο και των οικοσυστημάτων και παρατίθενται παρακάτω.
• PM2.5: H μέση ετήσια τιμή δεν θα πρέπει να υπερβαίνει την οριακή τιμή των 25 μg/m3. Δεν έχει θεσπισθεί ημερήσια οριακή τιμή (Πίνακας 2).
• PM10: H μέση ημερήσια τιμή δεν θα πρέπει να υπερβαίνει την οριακή τιμή των 50 μg/m3 περισσότερες από 35 φορές το έτος (Πίνακας 1).
Επιπτώσεις
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (Π.Ο.Υ.), η συσχέτιση διαφόρων επιπτώσεων στην υγεία με την έκθεση στα αιωρούμενα σωματίδια είναι επιστημονικά τεκμηριωμένη.Τα αιωρούμενα σωματίδια διεισδύουν βαθιά στους πνεύμονες και εισέρχονται στην κυκλοφορία του αίματος προκαλώντας καρδιαγγειακά, εγκεφαλοαγγειακά και αναπνευστικά νοσήματα. Το 2013, ταξινομήθηκαν ως αιτία καρκίνου του πνεύμονα από τον Διεθνή Οργανισμό για την Έρευνα στον Καρκίνο (IARC) του Π.Ο.Υ. Είναι επίσης ο ευρύτερα χρησιμοποιούμενος δείκτης για την εκτίμηση των επιπτώσεων στην υγεία από την έκθεση στη ρύπανση του ατμοσφαιρικού αέρα.
Σε παιδιά και ενήλικες, τόσο η βραχυπρόθεσμη όσο και η μακροπρόθεσμη έκθεση σε ατμοσφαιρική ρύπανση μπορεί να οδηγήσει σε μειωμένη πνευμονική λειτουργία, αναπνευστικές λοιμώξεις και επιδεινούμενο άσθμα. Η έκθεση της μητέρας στη ατμοσφαιρική ρύπανση σχετίζεται με δυσμενή αποτελέσματα γέννησης, όπως το χαμηλό βάρος γέννησης, η προγενέστερη γέννηση και η γέννηση μικρής ηλικίας κύησης. Νέες ενδείξεις υποδεικνύουν επίσης ότι η ρύπανση του ατμοσφαιρικού αέρα μπορεί να επηρεάσει τον διαβήτη και τη νευρολογική ανάπτυξη στα παιδιά. Λαμβάνοντας υπόψη τις εμπεριστατωμένες μελέτες που είναι διαθέσιμες, υπάρχουν σοβαρές ενδείξεις ότι ο αριθμός των ασθενών από την ατμοσφαιρική ρύπανση αναμένεται να αυξηθεί σημαντικά.
Όργανα μέτρησης των σωματιδίων PM
Η μέτρησή τους είναι μια δύσκολη διαδικασία καθώς τα σωματίδια διαφέρουν σε μέγεθος, σχήμα, υλικό, υγρασία. Η σωστή μέτρηση γίνεται από ογκώδεις και πανάκριβες συσκευές που κοστίζουν συνήθως άνω των 15.000 - 20.000 ευρώ.
Μια πιο απλή μέθοδος και πολύ οικονομικότερη είναι η μέτρηση των σωματιδίων PM με μετρητές Laser. Το μειονέκτημα είναι ότι το Laser μπορεί να βρει τον αριθμό των σωματιδίων αλλά όχι τον όγκο τους καθώς δεν αναγνωρίζει σχήμα, μέγεθος, ειδική πυκνότητα κτλ. Παρόλα αυτά αποτελεί μια πολύ καλή λύση αν θέλουμε να συγκρίνουμε πχ πόσα σωματίδια PM2.5 είχαμε σε έναν χώρο πριν την λειτουργία ενός καθαριστή αέρα και πόσο είχαμε μετά την λειτουργία του.
Ο δείκτης ποιότητας του αέρα βασίζεται στις μετρήσεις των μικρών αιωρούμενων σωματιδίων. Όταν η ατμόσφαιρα έχει πολύ μεγάλες συγκεντρώσεις μεγάλων σωματιδίων (π.χ. αφρικανική σκόνη, καπνό από πυρκαγιά, δακρυγόνα, καπνογόνα), οι τιμές του δείκτη ενδέχεται να μην αντιπροσωπεύουν τις συνθήκες ποιότητας του αέρα.
Εικόνα 1 - Σωματίδια PM
Πίνακας 2 - Σωματίδια PM2.5(Οριακές τιμές)
Πίνακας 1 - Σωματίδια PM10(Οριακές τιμές)
Εικόνα 2 - Θερμοκρασιακή αναστροφή
|
| | |
Πηγές: ThermiAir, Κ.Οικονόμου(Δημιουργία ηλεκτρονικής βάσης δεδομένων ατμοσφαιρικής ρύπανσης για την ευρύτερη περιοχή των Αθηνών την περίοδο 2001-2013), el.wikipedia,
Ευρωπαϊκός Οργανισμός Περιβάλλοντος. |